ما در ارتودنسی از تجهیزات و وسایل مختلفی جهت اصلاح نامنظمی‌های دندانی و فکی استفاده می‌کنیم. این تجهیزات که غالباً با نام “دستگاه ارتودنسی” نیز شناخته می‌شوند می‌توانند ثابت یا متحرک، نامرئی یا مرئی باشند. ما در این صفحه، به بررسی کامل دستگاه‌های متحرک که به استفاده از آن‌ها ارتودنسی متحرک گفته می‌شود خواهیم پرداخت. (توضیحات بسیار ساده است و با خواندن محتوای این صفحه به طور کامل با این نوع ارتودنسی آشنا خواهید شد.)
آنچه در این صفحه می خوانید
- تعریف ساده ارتودنسی متحرک
- فیلم + عکس
- کاربرد ارتودنسی متحرک
- انواع دستگاه ها و تجهیزات متحرک
- هزینه ارتودنسی متحرک
- مزایا و معایب دستگاه‌های متحرک
- پاسخ به سوالات رایج درباره این روش ارتودنسی
ارتودنسی متحرک چیست؟
گاهی اوقات برای اصلاح و بهبود موقعیت دندان‌ها از دستگاه‌هایی استفاده می‌شود که قابل جابجا شدن هستند. یعنی به دندان چسپانده نشدند و بیمار زمانی که می‌خواهد غذا بخورد و یا مسواک بزند آن ها را بر می‌دارد.
این دستگاه‌ها برخلاف دستگاه‌های ارتودنسی ثابت، که از ابتدا تا انتهای دوره درمان به دندان‌ها می‌چسپند، قرار نیست همیشه به دندان متصل باشند. بلکه بیمار می‌تواند آن‌ها را در موقعیت‌های خاصی بردارد و دوباره بدون کمک متخصص ارتودنسی در جایش قرار دهد. به استفاده از این دستگاه‌ها در اصطلاح، ارتودنسی متحرک گفته می‌شود.
چرا و چه زمان از دستگاه‌های متحرک ارتودنسی استفاده می‌شود؟
ما تعداد زیادی دستگاه متحرک داریم که در ادامه بیشتر با آن‌ها و کاربردهایشان آشنا خواهید شد. اما اجازه بدهید که آن‌ها را به 3 دسته تقسیم کنیم:
- دستگاه هایی که قبل از درمان ارتودنسی استفاده می‌شوند (مثلا دستگاه ترک عاداتی مثل مکیدن انگشت شست توسط کودکان و …)
- دستگاه‌هایی هستند که حین درمان ارتودنسی برای رفع ناهنجاری کاربرد دارند (مثل الاینرها یا پلاک ارتودنسی متحرک)
- و دسته آخر دستگاه‌هایی هستند که پس از اتمام ارتودنسی استفاده می‌شوند (ریتینرها که به آن ها نگهدارنده ارتودنسی هم گفته می‌شود.)
بنابراین کابرد اول دستگاه‌های متحرک، پیشگیری از بروز نامنظمی‌های دندانی است، در مراحل بعدی دندان‌ها را صاف می‌کند و در نهایت به صاف ماندن دندان‌ها پس از ارتودنسی کمک می‌کنند (و به همه این موارد در نهایت ارتودنسی متحرک گفته می‌شود.)(منبع)
انواع دستگاه‌های متحرک ارتودنسی کدامند؟
تعداد دستگاه‌هایی که متحرک هستند زیاد است و ما در این مقاله تنها مهم‌ترین‌ها را مورد بررسی قرار می‌دهیم. اجازه دهید با الاینر ارتودنسی، پلاک شفاف ارتودنسی یا پلاک دندانی شروع کنیم که مهم‌ترین دستگاه متحرک هستند و به استفاده از آن ها پلاک گذاری دندان هم گفته می‌شود.
الاینر یا پلاک ارتودنسی
الاینر یا پلاک ارتودنسی نوعی قالب دندانی شفاف از جنس پلاستیک‌های مرغوب است که روی دندان‌ها سوار می‌شود و به مرور زمان به صاف و منظم شدن آن‌ها کمک می‌کند. به استفاده از این دستگاه‌ها در اصطلاح، “ارتودنسی بدون سیم” یا پلاک گذاری دندان هم گفته می‌شود. (اغلب زمانی که از ارتودنسی نامرئی صحبت می‌شود منظور همین الاینر یا پلاک ارتودنسی است.)
برای شروع این ارتودنسی، ابتدا از دندان‌ها و فک بیمار اسکن گرفته می‌شود و بر حسب نوع ناهنجاری و شدت آن، تعدادی پلاک شفاف و متحرک به صورت اختصاصی برای بیمار ساخته می‌شود.
مثلا ممکن است 20 عدد از این پلاک‌ها برای بیمار ساخته شود. هر پلاک قادر است دندان‌ها را به مقدار بسیار کمی تغییر موقعیت داده و صاف کند. پس از اینکه کارش انجام شد، دیگر کابرد ندارد و باید تعویض شود. سپس پلاک بعدی استفاده می‌شود تا در نهایت با آخرین پلاک ارتودنسی، دندان‌ها کاملا صاف می‌شوند. هر پلاک بین 2 تا 3 هفته باید به جز در موقع خوردن و مسواک زدن استفاده شود.
ریتینر یا نگهدارنده ارتودنسی متحرک
همیشه پس از اتمام دوره درمان ارتودنسی از ریتینرها استفاده می‌شود. ریتنیر یا نگهدارنده دستگاه‌هایی هستند که نتایج ارتودنسی را حفظ می‌کنند. آن‌ها تا مدتی پس از درمان استفاده می‌شوند و مانع از کج شدن دوباره دندان‌ها یا بازگشت ارتودنسی می‌شوند.
اگر از ریتینر ارتودنسی استفاده نشود، پس از مدتی دوباره دندان‌ها تغییر موقعیت داده و کج می‌شوند (البته نه مانند سابق). بنابراین هر بیماری باید پس از ارتودنسی ثابت و متحرک حتما ریتینر استفاده کند.
ریتینرها دو دسته هستند. آن‌ها یا ثابت‌ند یا متحرک. ما نگهدارنده‌هایی که متحرک هستند را جزء دستگاه‌های خانواده دستگاه های متحرک قرار می‌دهیم. دو نمونه از این نگهدارنده‌ها، نگهدارنده هاولی و نگهدارنده شفاف هستند.
نگهدارنده هاولی
نگهدارنده هاولی (HAWLEY) بعد از پلاک ارتودنسی یکی از مهم‌ترین دستگاه‌های ارتودنسی متحرک است که از دهه 1920 وجود دارد و امروزه هنوز هم یکی از متداول‌ترین نگهدارنده‌ها برای دندان‌های فوقانی است. این نگهدارنده از نوعی سیم و پلاستیکِ قابل خمش ساخته شده است. هاولی می‌تواند حین درمان ارتودنسی زمانی که بیمار نیاز به ترمیم دندان دارد استفاده شود و یا اینکه تنها پس از درمان مورد استفاده قرار بگیرد.
نگهدارنده متحرک و شفاف ارتودنسی
این نگهدارنده دقیقا شبیه به الاینر است و به صورت مشابه، پلاک ارتودنسی خوانده می‌شود. اما تفاوت زیادی با پلاک‌هایی که حین درمان ارتودنسی بکار می‌روند دارد. نگهدارنده متحرک برعکس الاینرها که به صورت سِری ساخته می‌شوند، تنها یک عدد است و باید در طول شبانه روز به مدت 22 ساعت استفاده شود.
هدگیر ارتودنسی
هدگیرها از جمله لوازم عملکردی و جزء دستگاه‌های ارتودنسی متحرک هستند. این دستگاه‌ها به اصلاح اختلاف رشد در فک کودکان کمک می‌کنند و غالباً برای اصلاح اوربایت شدید استفاده می شوند. هدگیر با فشار آوردن بر روی دندان های فوقانی و فک باعث می‌شود دندان‌ها در موقعیت خود قرار بگیرند یا به حرکت آن‌ها به موقعیت‌های بهتر کمک کند.
پالاتال اکپسندر یا وسیع کننده کام
پالاتال اکسپندرها وسایلی هستند که برای وسیع کردن فک‌ها (مخصوصاً فک بالا) کاربرد دارند. در برخی بیماران به دلیل کوچک بودن فک، احتمال کج شدن دندان‌ها و یا ازدحام دندان‌ها وجود دارد. متخصص ارتودنسی با کمک این دستگاه‌های متحرک به گسترش سقف دهان و وسیع شدن آن کمک می‌کند.
بسته به اینکه کام چقدر باید وسیع شود ممکن است 3 تا 6 ماه نیاز باشد از پالاتال اکسپندرها استفاده شود. این دستگاه‌های ارتودنسی متحرک معمولاً در اوایل کودکی و به منظور پیشگیری و اصلاح اولیه کاربرد دارند.
فضا نگهدار یا اسپیس مینتینر
فضا نگهدارها نیز از جمله مهم‌ترین دستگاه‌های ارتودنسی متحرک به منظور پیشگیری هستند. زمانی که یک کودک با افتادن زودتر از موعد دندان شیری مواجه شود، برای پیشگیری از کج شدن سایر دندان‌ها، فضا نگهدار متحرک را در جایگاه دندان‌های از دست رفته قرار می‌دهند تا دندان‌های دائمی بتوانند بدون مشکل و در موقعیتی صاف در بیایند تا دندان های دیگر کج نیز نشوند.
هزینه ارتودنسی با دستگاه های متحرک چقدر است؟
بر اساس اینکه مشکل بیمار چیست و از چه دستگاه‌هایی استفاده می‌کنیم، هزینه ارتودنسی متحرک متفاوت است. اگر منظور از هزینه ارتودنسی متحرک، هزینه درمان با الاینر یا پلاک ارتودنسی باشد، هزینه آن چیزی بین 8 تا 10 میلیون تومان است. برای اطلاع از سایز تعرفه ها و هزینه ارتودنسی در سال 1400 حتما روی لینک مشخص شده کلیک کنید.
مزایای ارتودنسی متحرک چیست؟
- چون قابل جایجایی هستند راحتی بیشتری به همراه دارند
- برای بیمارانی که در سنین رشد هستند گزینه بسیار مناسبی هستند و می‌توان در موارد تغییر شکل اسکلت در بیماران (در دوره رشد)، از وسایل متحرک برای هدایت رشد استفاده کرد.
- مشکلات جزئی تا متوسط را به راحتی اصلاح و برطرف می‌کنند.
- به رشد بهتر استخوان فک کمک می‌کنند در واقع رشد استخوان را هدایت می‌کنند
- ما بر این باوریم که اعمال نیرو یا فشار زیاد به دندان و فک می‌تواند مضر باشد و هرچه حرکت دندان‌ها و فک آهسته‌تر و حساب شده‌تر باشد برای بیمار بهتر است. زیرا در این صورت بازسازی استخوان به دنبال حرکت دندان بهتر و ایمن‌تر انجام می‌شود.
- مدت زمان آماده سازی، نصب و جلسات ویزیت بیمارانی که ارتودنسی متحرک دارند در مقایسه با بیمارانی که ارتودنسی ثابت دارند کوتاه‌تر است.
- هزینه ارتودنسی متحرک به مراتب کمتر از روش‌های دیگر است
- توسط اغلب متخصصان ارتودنسی در کشور انجام داده می‌شود.
- بیمار می‌تواند در موقعیت‌های حساس اجتماعی (مراسم‌ها، دورهمی‌ها و ..) دستگاه‌های متحرک را بدون آنکه مشکل خاصی پیش بیاید برای مدت کوتاهی بردارد.
معایب ارتودنسی متحرک چیست؟
- دستگاه‌های متحرک (مخصوصاً پلاک ارتودنسی) ممکن است در روزهای اول به راحتی جابجا شود و یا در اثر استفاده نامناسب شل شده که نیاز به جایگزینی دارد.
- با این روش ارتودنسی فقط حرکات محدود دندان امکان پذیر است زیرا نیروی وارده به دندان‌ها محدود و اندک است. حرکاتی که به نیرو بیشتری نیاز دارند به دستگاه ارتودنسی ثابت نیاز دارند. بنابراین مشکلات شدید ارتودنسی را نمی‌شود با پلاک ارتودنسی برطرف کرد.
- برای حرکت دندان در جهت‌های مختلفی مناسب نیستند
- کیفیت ساخت دستگاه‌های متحرک در ایران چندان بالا نیست
- ممکن است گفتار را تحت تاثیر قرار دهد (مخصوصاً روزهای اول)
- از آنجا که تحمل دستگاه‌های متحرک برای فک پایین دشوار است برای فک پایین دستگاه نداریم
- برای افرادی که فراموش کار هستند توصیه نمی‌شوند
- امکان آسیب دیدن و شکسته شدن‌شان بالا است
پاسخ به مهم‌ترین سوالات درباره ارتودنسی متحرک
هر روش ارتودنسی برتری خودش را دارد و نباید روش های ثابت و متحرک را با هم مقایسه کرد. اما اگر مشکل جزئی تا متوسط دارید و ترجیح خودتان پلاک ارتودنسی است، برای شما دستگاه های متحرک بهتر است.
در حالی که مدت زمان درمان و رسیدن به نتایج، از یک شخص به شخص دیگر متفاوت است، اما انتظار می رود که از هفته 10 تا 12 نتایج خود را نشان دهد.
بیشتر بزرگسالان از پلاک شفاف استفاده می کنند چون مسئولیت پذیر تر هستند و مطابق دستورالعمل ها از آن ها استفاده می کنند. البته نوجوانان در صورتی که به شکل مناسب و توصیه شده از پلاک ها استفاده و مراقبت کنند می توانند به این شکل ارتودنسی کنند.
بستگی به شدت جلوزدگی دارد. موارد جزئی را می توان با دستگاه های متحرک درمان کرد اما مشکلات شدید را تنها باید با ارتودنسی نامرئی بهبود بخشید.
بله چه ارتودنسی ثابت باشد و چه متحرک، شما باید در هر صورت پس از اتمام درمان حتما نگهدارنده استفاده کنید.
خیر شما ابتدا باید آن ها را در بیاورید و سپس غذا بخورید. خوردن غذا و نوشیدن با پلاک ها می تواند باعث آسیب رسیدن به آن ها شود.
هزینه درمان با دستگاه های متحرک یا اصطلاحا پلاک گذاری دندان کمتر از دستگاه های ثابت است.
آیا پلاک ارتودنسی مورد استفاده شما خارجی هست؟
سلام
قالب گیری از دندان ها اولین مرحله در انجام ارتودنسی متحرک است که متخصص برای ساخت پلاک ارتودنسی متحرک به آن نیاز دارد. پس از اینکه قالب گیری از دندان ها انجام گرفت؛ این قالب به آزمایشگاه ارسال می‌شود تا پلاک متحرک مخصوص دندان های بیمار تهیه شود. جهت کسب اطلاعات بیشتر مقاله ی پلاک متحرک ارتودنسی را مطالعه فرمایید.
با سپاس
دکتر مسعود داوودیان
متخصص ارتودنسی در تهران
سلام ، پسر من ۷سالشه دکتر گفته باید از هدگیر استفاده کنه میخواستم ببینم میشه چند سال دیگه استفاده کنه چون الان براش سخته کذاشتن این دستگاه
یکی از ابزارهای کاربردی در ارتودنسی، هدگیر می باشدT که جهت درمان ناهنجاری های فکی مورد استفاده قرار می گیرد. هدگیر ارتودنسی باید در سنی مورد استفاده قرار گیرد که بیمار در سن رشد باشد. بنابراین بهترین سن استفاده از هدگیر در دوران کودکی است زیرا استخوان فک در حال رشد می باشد. بنابراین جهت درمان کودک خود هرچه زودتر اقدام نمایید. جهت دریافت مشاوره دقیق تر عکس های رادیوگرافی خود را به تلگرام سیمادنت ارسال نمایید. همچنین مقاله زیر را در خصوص هدگیر مطالعه کنید.
با سپاس
دکتر مسعود داودیان
متخصص ارتودنسی در تهران