ارتودنسی متحرک چیست؟ مزایا، معایب و هزینه آن در سال 1401

ما در ارتودنسی از تجهیزات و وسایل مختلفی جهت اصلاح نامنظمی‌های دندانی و فکی استفاده می‌کنیم. این تجهیزات که غالباً با نام “دستگاه ارتودنسی” نیز شناخته می‌شوند می‌توانند ثابت یا متحرک، نامرئی یا مرئی باشند. ما در این صفحه، به بررسی کامل دستگاه‌های متحرک که به استفاده از آن‌ها ارتودنسی متحرک گفته می‌شود خواهیم پرداخت. (توضیحات بسیار ساده است و با خواندن محتوای این صفحه به طور کامل با این نوع ارتودنسی آشنا خواهید شد.)

ارتودنسی متحرک چیست؟

گاهی اوقات برای اصلاح و بهبود موقعیت دندان‌ها از دستگاه‌هایی استفاده می‌شود که قابل جابجا شدن هستند، یعنی به دندان چسپانده نشدند و بیمار زمانی که می‌خواهد غذا بخورد و یا مسواک بزند آن ها را بر می‌دارد.

این دستگاه‌ها برخلاف دستگاه‌های ارتودنسی ثابت، که از ابتدا تا انتهای دوره درمان به دندان‌ها می‌چسپند، قرار نیست همیشه به دندان متصل باشند. بلکه بیمار می‌تواند آن‌ها را در موقعیت‌های خاصی بردارد و دوباره بدون کمک متخصص ارتودنسی در جایش قرار دهد. به استفاده از این دستگاه‌ها در اصطلاح، ارتودنسی متحرک گفته می‌شود.

فیلم ارتودنسی متحرک

در این قسمت شما فیلم انجام ارتودنسی متحرک و نحوه گذاشتن ارتودنسی متحرک آشنا خواهید شد که اگر علاقه داشتید میتوانید از قسمت گالری تصاویر عکس قبل و بعد ارتودنسی متحرک را نیز مشاهده نمایید.

ارتودنسی متحرک برای فک پایین

ارتودنسی متحرک فک پایین که ناهنجاری های مرتبط با فک پایین را درمان می‌کند، در واقع از درمان اکلوژن کلاس دو برای از بین بردن ایرادات فک پایین استفاده می‌شود. در این ناهنجاری که فک پایین بیمار کوچک و فک بالا بزرگتر است، از یک دستگاه همترازی فک متحرک جهت هم ردیف کردن هر دو فک و برطرف کردن مشکلات بزرگ و کوچکی استفاده می‌شود.

همانند مابقی روش ها در این عمل بیمار قادر است زمانی که بخواهد در مدتع زمان محدود پلاک را از دندان خود جدا کند. همچنین شایان ذکر است که در این روش به دلیل مزیت گفته شده امکان رعایت بهداشت راحت تر فراهم است و با جداکردن دستگاه از فک می‌توان آن را به راحتی شست و در جای خود قرار داد.

مشکلاتی که در این روش برای بیمار به وجود می‌آید

در ابتدای کار بعضی از افراد بعد از اتمام جراحی و قرار گرفتن دستگاه در دهان خود چند روز ابتدایی دچار مشکل گفتاری می‌شوند و همانند قدیم به خوبی و روان نمی‌توانند صحبت کنند، این مشکل مقطعی بوده و در عرض چند روز برطرف می‌شود، دقت کنید در برخی از موارد ممکن است بیمار دچار ترشح بیش از حد بزاق دهان شود که این مورد نیز در همان روزهای ابتدایی بر طرف خواهد شد و مورد نگران کننده‌ای نیست.

ارتودنسی متحرک نامرئی

در برخی از شرایط به دلیل تشخیص ارتودنتیست امکان استفاده از روش درمانی ارتودنسی متحرک پنهان هست، در این روش از پلاکت های شفاف و هم رنگ دندان که در شرایط همانند مابقی روش ها قابل تشخیص نیستند، جنس این براکت ها از سرامیک و پلاستیک بوده و به راحتی قابل شستشو هستند، به دلیل اینکه قالب همرنگ دندان های بیمار است از زیبایی و ظرافت خاصی برخوردار است.

چرا و چه زمان از دستگاه‌های متحرک ارتودنسی استفاده می‌شود؟

ما تعداد زیادی دستگاه متحرک داریم که در ادامه بیشتر با آن‌ها و کاربردهایشان آشنا خواهید شد. اما اجازه بدهید که آن‌ها را به 3 دسته تقسیم کنیم:

1. دستگاه هایی که قبل از درمان ارتودنسی استفاده می‌شوند (مثلا دستگاه ترک عاداتی مثل مکیدن انگشت شست توسط کودکان و …)
2. دستگاه‌هایی هستند که حین درمان ارتودنسی برای رفع ناهنجاری کاربرد دارند (مثل الاینرها یا پلاک ارتودنسی متحرک)
3. و دسته آخر دستگاه‌هایی هستند که پس از اتمام ارتودنسی استفاده می‌شوند (ریتینرها که به آن ها نگهدارنده ارتودنسی هم گفته می‌شود.)

بنابراین کابرد اول دستگاه‌های متحرک، پیشگیری از بروز نامنظمی‌های دندانی است، در مراحل بعدی دندان‌ها را صاف می‌کند و در نهایت به صاف ماندن دندان‌ها پس از ارتودنسی کمک می‌کنند (و به همه این موارد در نهایت ارتودنسی متحرک گفته می‌شود.)

انواع پلاک ارتودنسی متحرک کدامند؟

تعداد دستگاه‌هایی که متحرک هستند زیاد است و ما در این مقاله تنها مهم‌ترین‌ها را مورد بررسی قرار می‌دهیم. اجازه دهید با الاینر ارتودنسی، پلاک شفاف ارتودنسی یا پلاک دندانی شروع کنیم که مهم‌ترین دستگاه متحرک هستند و به استفاده از آن ها پلاک گذاری دندان هم گفته می‌شود.

الاینر یا پلاک ارتودنسی

الاینر یا پلاک ارتودنسی نوعی قالب دندانی شفاف از جنس پلاستیک‌های مرغوب است که روی دندان‌ها سوار می‌شود و به مرور زمان به صاف و منظم شدن آن‌ها کمک می‌کند. به استفاده از این دستگاه‌ها در اصطلاح، “ارتودنسی بدون سیم” یا پلاک گذاری دندان هم گفته می‌شود. (اغلب زمانی که از ارتودنسی نامرئی صحبت می‌شود منظور همین الاینر یا پلاک ارتودنسی است.) این پلاک به دو قسمت مختلف تقسیم میشوند که عبارت اند از:

1. پلاک متحرک فک بالا
2. پلاک متحرک ارتودنسی فک پایین

برای شروع این ارتودنسی، ابتدا از دندان‌ها و فک بیمار اسکن گرفته می‌شود و بر حسب نوع ناهنجاری و شدت آن، تعدادی پلاک شفاف و متحرک به صورت اختصاصی برای بیمار ساخته می‌شود.

مثلا ممکن است 20 عدد از این پلاک‌ها برای بیمار ساخته شود. هر پلاک قادر است دندان‌ها را به مقدار بسیار کمی تغییر موقعیت داده و صاف کند. پس از اینکه کارش انجام شد، دیگر کابرد ندارد و باید تعویض شود. سپس پلاک بعدی استفاده می‌شود تا در نهایت با آخرین پلاک ارتودنسی، دندان‌ها کاملا صاف می‌شوند. هر پلاک بین 2 تا 3 هفته باید به جز در موقع خوردن و مسواک زدن استفاده شود.

ریتینر یا نگهدارنده ارتودنسی متحرک

همیشه پس از اتمام دوره درمان ارتودنسی از ریتینرها استفاده می‌شود. ریتنیر یا نگهدارنده دستگاه‌هایی هستند که نتایج ارتودنسی را حفظ می‌کنند. آن‌ها تا مدتی پس از درمان استفاده می‌شوند و مانع از کج شدن دوباره دندان‌ها یا بازگشت ارتودنسی می‌شوند.

اگر از ریتینر ارتودنسی استفاده نشود، پس از مدتی دوباره دندان‌ها تغییر موقعیت داده و کج می‌شوند (البته نه مانند سابق). بنابراین هر بیماری باید پس از ارتودنسی ثابت و متحرک حتما ریتینر استفاده کند.

ریتینرها دو دسته هستند. آن‌ها یا ثابت‌ند یا متحرک. ما نگهدارنده‌هایی که متحرک هستند را جزء دستگاه‌های خانواده دستگاه های متحرک قرار می‌دهیم. دو نمونه از این نگهدارنده‌ها، نگهدارنده هاولی و نگهدارنده شفاف هستند.

نگهدارنده هاولی

نگهدارنده هاولی (HAWLEY) بعد از پلاک ارتودنسی یکی از مهم‌ترین دستگاه‌های ارتودنسی متحرک است که از دهه 1920 وجود دارد و امروزه هنوز هم یکی از متداول‌ترین نگهدارنده‌ها برای دندان‌های فوقانی است. این نگهدارنده از نوعی سیم و پلاستیکِ قابل خمش ساخته شده است. هاولی می‌تواند حین درمان ارتودنسی زمانی که بیمار نیاز به ترمیم دندان دارد استفاده شود و یا اینکه تنها پس از درمان مورد استفاده قرار بگیرد.

نگهدارنده متحرک و شفاف ارتودنسی

این نگهدارنده دقیقا شبیه به الاینر است و به صورت مشابه، پلاک ارتودنسی خوانده می‌شود. اما تفاوت زیادی با پلاک‌هایی که حین درمان بکار می‌روند دارد. نگهدارنده متحرک برعکس الاینرها که به صورت سِری ساخته می‌شوند، تنها یک عدد است و باید در طول شبانه روز به مدت 22 ساعت استفاده شود.

هدگیر ارتودنسی

هدگیرها از جمله لوازم عملکردی و جزء دستگاه‌های ارتودنسی متحرک هستند. این دستگاه‌ها به اصلاح اختلاف رشد در فک کودکان کمک می‌کنند و غالباً برای اصلاح اوربایت شدید استفاده می شوند. هدگیر با فشار آوردن بر روی دندان های فوقانی و فک باعث می‌شود دندان‌ها در موقعیت خود قرار بگیرند یا به حرکت آن‌ها به موقعیت‌های بهتر کمک کند.

پالاتال اکپسندر یا وسیع کننده کام

پالاتال اکسپندرها وسایلی هستند که برای وسیع کردن فک‌ها (مخصوصاً فک بالا) کاربرد دارند. در برخی بیماران به دلیل کوچک بودن فک، احتمال کج شدن دندان‌ها و یا ازدحام دندان‌ها وجود دارد. متخصص ارتودنسی با کمک این دستگاه‌های متحرک به گسترش سقف دهان و وسیع شدن آن کمک می‌کند.

بسته به اینکه کام چقدر باید وسیع شود ممکن است 3 تا 6 ماه نیاز باشد از پالاتال اکسپندرها استفاده شود. این دستگاه‌های ارتودنسی متحرک معمولاً در اوایل کودکی و به منظور پیشگیری و اصلاح اولیه کاربرد دارند.

فضا نگهدار یا اسپیس مینتینر

فضا نگهدارها نیز از جمله مهم‌ترین دستگاه‌های ارتودنسی متحرک به منظور پیشگیری هستند. زمانی که یک کودک با افتادن زودتر از موعد دندان شیری مواجه شود، برای پیشگیری از کج شدن سایر دندان‌ها، فضا نگهدار متحرک را در جایگاه دندان‌های از دست رفته قرار می‌دهند تا دندان‌های دائمی بتوانند بدون مشکل و در موقعیتی صاف در بیایند تا دندان های دیگر کج نیز نشوند.

هزینه ارتودنسی با دستگاه های متحرک چقدر است؟

بر اساس اینکه مشکل بیمار چیست و از چه دستگاه‌هایی استفاده می‌کنیم، هزینه ارتودنسی متحرک متفاوت است. اگر منظور از هزینه ارتودنسی متحرک، هزینه درمان با الاینر یا پلاک باشد، هزینه آن چیزی بین  8 تا 10 میلیون تومان است.

مزایای ارتودنسی متحرک چیست؟

• چون قابل جایجایی هستند راحتی بیشتری به همراه دارند
• برای بیمارانی که در سنین رشد هستند گزینه بسیار مناسبی هستند و می‌توان در موارد تغییر شکل اسکلت در بیماران (در دوره رشد)، از وسایل متحرک برای هدایت رشد استفاده کرد.
• مشکلات جزئی تا متوسط را به راحتی اصلاح و برطرف می‌کنند.
• به رشد بهتر استخوان فک کمک می‌کنند در واقع رشد استخوان را هدایت می‌کنند
• ما بر این باوریم که اعمال نیرو یا فشار زیاد به دندان و فک می‌تواند مضر باشد و هرچه حرکت دندان‌ها و فک آهسته‌تر و حساب شده‌تر باشد برای بیمار بهتر است. زیرا در این صورت بازسازی استخوان به دنبال حرکت دندان بهتر و ایمن‌تر انجام می‌شود.
• مدت زمان آماده سازی، نصب و جلسات ویزیت بیمارانی که ارتودنسی متحرک دارند در مقایسه با بیمارانی که ارتودنسی ثابت دارند کوتاه‌تر است.
• هزینه ارتودنسی متحرک به مراتب کمتر از روش‌های دیگر است
• توسط اغلب متخصصان ارتودنسی در کشور انجام داده می‌شود.
• بیمار می‌تواند در موقعیت‌های حساس اجتماعی (مراسم‌ها، دورهمی‌ها و ..) دستگاه‌های متحرک را بدون آنکه مشکل خاصی پیش بیاید برای مدت کوتاهی بردارد.

معایب ارتودنسی متحرک چیست؟

• دستگاه‌های متحرک (مخصوصاً پلاک ارتودنسی) ممکن است در روزهای اول به راحتی جابجا شود و یا در اثر استفاده نامناسب شل شده که نیاز به جایگزینی دارد.
• با این روش ارتودنسی فقط حرکات محدود دندان امکان پذیر است زیرا نیروی وارده به دندان‌ها محدود و اندک است. حرکاتی که به نیرو بیشتری نیاز دارند به دستگاه ارتودنسی ثابت نیاز دارند. بنابراین مشکلات شدید ارتودنسی را نمی‌شود با پلاک ارتودنسی برطرف کرد.
• برای حرکت دندان در جهت‌های مختلفی مناسب نیستند
• کیفیت ساخت دستگاه‌های متحرک در ایران چندان بالا نیست
• ممکن است گفتار را تحت تاثیر قرار دهد (مخصوصاً روزهای اول)
• از آنجا که تحمل دستگاه‌های متحرک برای فک پایین دشوار است برای فک پایین دستگاه نداریم
• برای افرادی که فراموش کار هستند توصیه نمی‌شوند
• امکان آسیب دیدن و شکسته شدن‌شان بالا است

ارتودنسی متحرک چقدر طول می کشد؟

ارتودنسی متحرک مدت زمان کمتری نسبت به ارتودنسی ثابت دارد ولی طبق تحقیقات صورت گرفته و نظر متخصصین نمیتوان به طور معمول مدت زمان مشخصی برای انجام این عمل در نظر گرفت ولی به طور کلی مدت زمان مورد نیاز برای ارتودنسی متحرک بستگی به شرایط مختلفی از جمله: نوع و شدت بهم ریختگی دندان ها، زاویه فک و … دارد.

قابل ذکر است که اکثرا مدت زمان ارتودنسی متحرک در جلسه معاینه اولیه توسط متخصص سنجیده و به طور تخمینی به بیمار اعلام می گردد تا در صورت قبولی آن دوره درمان را آغاز کند.

ارتودنسی متحرک در سنین بالا

مشکلات ناهنجاری دندان ها باید در همان کودکی بر طرف شوند چرا که با گذشت زمان خفیف تر شده و ممکن است مشکلات دیگری نیز با خود به همراه داشته باشند، با این حال کسانی که بزرگتر شده اند و قصد ارتودنسی دارند می‌توانند از ارتودنسی متحرک در سن 40 سالگی، 30 سالگی و حتی 25 سالگی نیز استفاده کنند. بدین صورت که شما میتوانید با مراجعه به کلینیک ارتودنسی این روند درمانی را شروع کنید.

عوارض ارتودنسی متحرک در سنین بالا

درست است که در سن های بالا می توان نیز از روش درمانی ارتودنسی متحرک بهره برد ولی یک سری معایبی دارد که ممکن است بیماران را اذیت کند، ما در مقاله عوارض ارتودنسی توضیحات جامع تری در این رابطه داده ایم ولی به طور کلی افزایش طول مدت درمان یکی از این معایب است.

آیا ارتودنسی متحرک درد دارد؟

سوال دیگری که ممکن است از خود بپرسید این است که آیا ارتودنسی متحرک درد دارد یا خیر  ارتودنسی متحرک می تواند در سه تا پنج روز اول قبل از اینکه دهان و عضلات دهان و دندان به آن عادت کنند آزاردهنده باشد و مشکلات جزیی همچون جمع شدن آب در دهان یا مشکل تکلم داشته باشد.

برای کمتر کردن درد ارتودنسی می توانید از مسکن هایی که برای سردرد استفاده می کنید استفاده کنید. هنگام استفاده از این دستگاه، اگر در قسمت خاصی از دهان خود احساس درد کردید، با متخصص خود مشورت کنید یا به مطب او مراجعه کنید. اما تا حد امکان از یک دستگاه ارتودنسی متحرک استفاده کنید و آن را از دهان خود خارج نکنید. توجه کنید که مشکلات گفته شده به صورت جزئی بوده و در طول گذشت یک هفته بر طرف خواهند شد پس نگران نباشید.

ارتودنسی متحرک بهتر است یا ثابت

یکی از پر تکرار ترین سوالات از دکتر داودیان به عنوان متخصص ارتودنسی در شرق تهران (برای اطلاعات بیشتر به صفحه مطب ها مراجعه نمایید.)این است که آیا ارتودنسی متحرک بهتر است یا ثابت؟ در پاسخ باید گفت هردو این روش ها دارای مزایا و معایب خود هستند و برای هر فرد مطابق با نوع بیماری و شدت ناهنجاری نوع درمان مشخص میشود. ولی نمیشود به طور قطعیت گفت که کدام مورد بهترین است.

ارتودنسی متحرک بعد از ثابت 

خیلی از بیمارانی که به ما مراجعه میکنند در مورد انجام ارتودنسی متحرک بعد از ثابت سوال میکنند که آیا امکان دارد نوع روند درمانی خود را از ثابت به متحرک تغییر دهیم یا خیر؟ در جواب باید بگوییم زمانی که پزشک شما نوع ثابت را برای درمان انتخاب کرده است حتما دلایلی داشته است و نمیتوان را روش متحرک ناهنجاری های موجود را بر طرف کرد. ولی به طور کلی بهتر است قبل از انجام هر کاری با پزشک و متخصص خود مشورت کنید و از ایشان مشاوره بگیرید.