ارتودنسی متحرک چیست؟ مزایا، معایب و هزینه آن در سال 1402

گاهی اوقات برای اصلاح و بهبود موقعیت دندان‌ها از دستگاه‌هایی استفاده می‌شود که قابل جابجا شدن هستند، یعنی وسایل ارتودنسی به دندان چسپانده نشده و بیمار زمانی که می‌خواهد غذا بخورد و یا مسواک بزند آن‌ها را بر می‌دارد. این دستگاه‌ها برخلاف دستگاه‌های ارتودنسی ثابت، که از ابتدا تا انتهای دوره درمان به دندان‌ها می‌چسپند، قرار نیست همیشه به دندان متصل باشند؛ بلکه بیمار می‌تواند آن‌ها را در موقعیت‌های خاصی بردارد و دوباره بدون کمک متخصص ارتودنسی در جایش قرار دهد. به استفاده از این دستگاه‌ها در اصطلاح دندانپزشکی، ارتودنسی متحرک گفته می‌شود.

_{فیلم ارتودنسی متحرک}

ارتودنسی متحرک یا به عبارت دقیق‌تر پلاک‌های متحرک ارتودنسی، کاربردهای مختلفی دارند که در ادامه ذکر شده است. برخی از این کاربردها مختص ارتودنسی متحرک بوده و با هیچ یک از دیگر وسایل ارتودنسی قابل انجام نیست. بنابراین نقش پلاک متحرک ارتودنسی در بسیاری از شرایط همانند اصلاح رشد فک در سنین کودکی از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. از جمله کاربرهای ارتودنسی متحرک می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• > حفظ فضا برای رویش دندان دائمی: استفاده از فضانگهدار بعد از افتادن زود هنگام دندان شیری جهت حفظ فضای کافی برای رویش دندان دائمی
• > اصلاح رشد و ناهنجاری فکی: استفاده از دستگاه‌های متحرک ارتودنسی برای اصلاح ناهنجاری فکی در کودکی
• > مرتب کردن دندان‌ها: حرکت دادن دندان‌ها و مرتب کردن آن‎‌ها در صورت نامرتبی خفیف دندانی
• > حفظ نتیجه ارتودنسی: استفاده از ریتینر (نگهدارنده) متحرک برای ثبات نتیجه ارتودنسی و نظم دندان‌ها

فضانگهدارنده متحرک برای حفظ فضای رویش دندان دائمی

همانطور که می‌دانید وظیفه اصلی دندان‌های شیری حفظ فضای کافی برای رشد دندان‌های دائمی است. در صورتی که یک یا چند دندان شیری زودتر از موعد بیفتند، ممکن است دندان‌های دیگر حرکت کرده و در نتیجه فضای لازم برای رشد دندان دائمی را از بین ببرند. در چنین مواقعی لازم است که با مراجعه به متخصص ارتودنسی، پلاکی با نام فضانگهدار برای کودک ساخته شود. فضانگهدارنده متحرک مشابه پلاک نگهدارنده (ریتینر) متحرک است با این تفاوت که در محل دندان‌های شیری افتاده، دندان‌های مصنوعی پلاستیکی قرار داده می‌شود و در فضاهایی که دارای دندان است، فضای خالی وجود دارد. معمولاً از فضانگهدارنده متحرک برای فضاهای مشخصی استفاده می‌شود و برای دندان‌های آسیاب عقبی که فشار زیادی را تحمل می‌کنند، توصیه نمی‌شود.

پلاک متحرک نامرئی (الاینر یا اینویزیلاین) برای درمان نامرتبی دندانی

در برخی از شرایط به دلیل تشخیص ارتودنتیست امکان استفاده از روش درمانی ارتودنسی متحرک پنهان هست، در این روش از پلاکت های شفاف و هم رنگ دندان که در شرایط همانند مابقی روش ها قابل تشخیص نیستند، جنس این براکت ها از سرامیک و پلاستیک بوده و به راحتی قابل شستشو هستند، به دلیل اینکه قالب همرنگ دندان های بیمار است از زیبایی و ظرافت خاصی برخوردار است.

الاینر یا پلاک ارتودنسی نوعی قالب دندانی شفاف از جنس پلاستیک‌های مرغوب است که روی دندان‌ها سوار می‌شود و به مرور زمان به صاف و منظم شدن آن‌ها کمک می‌کند. به استفاده از این دستگاه‌ها در اصطلاح، “ارتودنسی بدون سیم” یا پلاک گذاری دندان هم گفته می‌شود. (اغلب زمانی که از ارتودنسی نامرئی صحبت می‌شود منظور همین الاینر یا پلاک ارتودنسی است.) این پلاک به دو قسمت مختلف تقسیم میشوند که عبارت اند از:

1. پلاک متحرک فک بالا
2. پلاک متحرک ارتودنسی فک پایین

پلاک متحرک فعال برای درمان نامرتبی دندانی

یکی از انواع بریس‌های ارتودنسی متحرک که می‌تواند سبب حرکت و جابه‌جایی دندان نیز شود، پلاک متحرک فعال است که جزء کوچک و البته مهمی جهت این جابه‌جایی دارد؛ به عنوان مثال از انواع پلاک‌های متحرک فعال می‌توان به Z spring اشاره کرد. این جزء در پشت دندانی که قرار است حرکت کرده و از عقب به جلو رانده شود قرار می‌گیرد. به این ترتیب می‌توان با استفاده از این پلاک متحرک برخی از حرکات و جابه‌جایی‌های جزئی نیز در دندان‌ها ایجاد نمود.

نگهدارنده هاولی

نگهدارنده هاولی (HAWLEY) بعد از پلاک ارتودنسی یکی از مهم‌ترین دستگاه‌های ارتودنسی متحرک است که از دهه 1920 وجود دارد و امروزه هنوز هم یکی از متداول‌ترین نگهدارنده‌ها برای دندان‌های فوقانی است. این نگهدارنده از نوعی سیم و پلاستیکِ قابل خمش ساخته شده است.

هاولی می‌تواند حین درمان ارتودنسی زمانی که بیمار نیاز به ترمیم دندان دارد استفاده شود و یا اینکه تنها پس از درمان مورد استفاده قرار بگیرد. مزیتی که ریتینر هاولی دارد این است که متخصص ارتودنسی می‌تواند در صورت نیاز سیم‌های ریتینر را به منظور تغییرات جزئی دندان‌ها بعد از اتمام ارتودنسی فعال کرده و از تغییرات ناخواسته دندان‌ها جلوگیری کند.

نگهدارنده راپ راوند

نوع دیگری از نگهدارنده‌های متحرک، نگهدارنده هاولی راپ راوند (Wrap around Hawley retainer) وجود دارد که کمان سیمی آن دندان‌های عقبی یک سمت را به سمت دیگر متصل می‌کند. در این نوع از نگهدارنده‌های متحرک، هیچ سیمی از روی سطح جونده دندان‌ها عبور نمی‌کند. معمولاً کاربرد مهم این نوع ریتینر برای افرادی است که در حین ارتودنسی، دندان کشیده‌اند.

نگهدارنده شفاف ارتودنسی

این نگهدارنده دقیقاً شبیه به الاینر است و به صورت مشابه، پلاک ارتودنسی خوانده می‌شود. اما تفاوت زیادی با پلاک‌هایی که حین درمان بکار می‌روند دارد. نگهدارنده متحرک SX برعکس الاینرها که به صورت سِری ساخته می‌شوند، تنها یک عدد است و باید در طول شبانه روز به مدت 22 ساعت استفاده شود. این نوع ریتینر متحرک نسبت به نگهدارنده هاولی و یا هاولی راپ راوند، از سیمی تشکیل نشده است و زیبایی بیشتری دارد. با این وجود نسبت به ریتینر هاولی شکننده‌تر و حساس‌تر است.

دستگاه فانکشنال

دستگاه فانکشنال علاوه بر اصلاح نامرتبی دندان‌ها، مخصوصاً بر روی اصلاح رشد فک‌ها نیز بسیار موثر است. در واقع از دستگاه فانکشنال برای درمان ناهنجاری‌های کلاس || و کلاس ||| استفاده می‌شود. دستگاه فانکشنال در دو نوع ثابت و متحرک به کار برده می‌شود. دستگاه فانکشنال متحرک کاربرد بیشتری داشته و استفاده از آن نیز برای بیمار آسان‌تر خواهد بود. استفاده از ارتودنسی فانکشنال متحرک نیاز به همکاری بیشتر بیمار داشته و رعایت بهداشت آن نیز از نوع ثابت بسیار ساده‌تر است. استفاده از فیس ماسک همانند سایر ابزار ارتودنسی ارتوپدی، در دوران کودکی و سنین رشد مورد استفاده قرار می‌گیرد.

فیس ماسک

فیس ماسک نیز همانند دستگاه فانکشنال، از جمله ابزار ارتودنسی ارتوپدیک است. از فیس ماسک به عنوان یک ابزار ارتودنسی متحرک خارج دهانی برای درمان ناهنجاری عقب بودن فک بالا یک جلو بودن فک پایین استفاده می‌شود. با استفاده از فیس ماسک در سنین رشد (8 تا 13 سالگی)، به خوبی می‌توان فک پایین را به عقب و فک بالا را به سمت جلو هدایت کرد تا تعادل فک بالا و پایین نسبت به هم برقرار شود.

هدگیر

هدگیرها از جمله لوازم عملکردی و جزء دستگاه‌های ارتودنسی متحرک هستند. این دستگاه‌ها به اصلاح اختلاف رشد در فک کودکان کمک می‌کنند و غالباً برای اصلاح اوربایت شدید استفاده می شوند. هدگیر با فشار آوردن بر روی دندان های فوقانی و فک باعث می‌شود دندان‌ها در موقعیت خود قرار بگیرند یا به حرکت آن‌ها به موقعیت‌های بهتر کمک کند. معمولاً بیشتر از هدگیر سرویکال (گردنی) استفاده می‌شود.

ارتودنسی متحرک فک پایین

معمولاً منظور از ارتودنسی متحرک فک پایین، دستگاه ارتودنسی متحرک است که برای اصلاح رشد فک پایین در دوران کودکی استفاده می‌شود. مهمترین این دستگاه‌ها، دستگاه فانکشنال است که برای درمان ناهنجاری کلاس دو یا عقب بودن فک پایین به کار گرفته می‌شود. در این ناهنجاری که فک پایین بیمار کوچک و فک بالا بزرگتر است، از یک دستگاه همترازی فک متحرک جهت متناسب کردن دو فک نسب به هم و برطرف کردن مشکلات بزرگ و کوچکی استفاده می‌شود.

در مقوله مقایسه ارتودنسی ثابت و متحرک می‌توان از دو جنبه این موضوع را بررسی کرد: مقایسه ارتودنسی ثابت و متحرک در طول درمان نامرتبی‌های دندانی و مقایسه نگهدارنده ثابت و متحرک بعد از اتمام درمان ارتودنسی. دقت داشته باشید همانطور که قبلتر نیز گفته شد، سایر کاربردهای پلاک متحرک (مانند اصلاح رشد فک با دستگاه‌های خارج دهانی) تنها توسط همین نوع ارتودنسی قابل پیاده‌سازی است و اصلاً ارتودنسی ثابت برای این اهداف ساخته نشده است، بنابراین هیچ مقایسه‌ای در این مورد مطرح نخواهد شد.

مدت زمان ارتودنسی متحرک

مدت زمان استفاده از پلاک متحرک ارتودنسی در ابتدا به هدف از استفاده آن و نیز شدت ناهنجاری بستگی دارد و نمی‌توان مدت زمان دقیقی برای آن تعیین کرد. در مواردی که برای درمان نامرتبی‌های خفیف دندانی از ارتودنسی متحرک استفاده می‌شود، گاهاً طول درمان ارتودنسی متحرک در حد چند ماه خواهد بود. از سویی دیگر در صورت استفاده از پلاک متحرک برای اصلاح رشد فک از چند ماه تا چند سال ممکن است طول درمان ادامه داشته باشد. در ویدیوی زیر دکتر داودیان متخصص ارتودنسی درباره مدت زمان استفاده ارتودنسی متحرک در شرایط مختلف توضیح داده‌اند.