ارتودنسی ثابت

---

2024-06-08

درمان بیشتر ناهنجاری‌های دندانی و فکی، در بزرگسالی نیازمند ارتودنسی ثابت است.

نقل قول ارتودنتیست دکتر مسعود داودیان درباره ارتودنسی ثابت

روند درمان ارتودنسی ثابت

درمان ارتودنسی ثابت به گونه‌ای انجام می‌شود که شاهد جابه جایی مداوم در دندان و فک خواهیم بود تا در نهایت در جایگاه مناسب خود قرار گیرند.

در برخی از مراجعه کنندگان به دلیل عدم وجود فضای خالی برای جا به جایی دندان‌ها، متخصص ارتودنسی تشخیص می‌دهد که آیا نیاز به کشیدن دندان هست یا خیر. در این صورت در جلسه ابتدایی با نظر متخصص ارتودنسی این کار صورت می‌پذیرد و در نتیجه می‌توان گفت که ارتودنسی با دو روش تحت عناوین ارتودنسی ثابت با کشیدن دندان و بدون کشیدن دندان انجام می‌شود.

چه ناهنجاری هایی با ارتودنسی ثابت درمان می شود؟

به طور کلی ارتودنسی برای درمان بهم ریختگی دندان‌ها و روی هم قرارگیری نامناسب دندان‌های فک بالا و پایین (مال اکلوژن) انجام می‌شود. ناهنجاری‌های دندانی و فکی در بسیاری از موارد دلایل وراثتی دارند. البته در بسیاری از موارد دلایل محیطی نیز مانند وارد شدن ضربه، تروما و یا عادات غلط مانند مکیدن انگشت شست، تنفس دهانی، از دست دادن زود هنگام دندان‌های شیری به دلیل بهداشت ضعیف‌ و یا تغذیه نامناسب هم می‌توانند از جمله دلایل به هم ریختگی دندان‌ها باشند.

این نوع ارتودنسی به روش معمولی یک روش درمانی ارتودنسی بسیار قوی است که انواع ناهنجاری‌ها از خفیف تا شدید را درمان می‌کند؛ در ادامه این ناهنجاری‌ها به صورت دقیق‌تر بررسی شده است.

1- نامرتبی شدید دندان‌ها

در صورتی دندان‌ها به درستی در کنار هم قرار نگیرند سبب به هم ریختگی و ظاهر نامناسب آن‌ها خواهد شد؛ این مسئله می‌تواند به دلیل کوچک بودن فک و یا بزرگ بودن دندان‌ها و در نتیجه رشد دندان‌ها در محل نامناسب باشد. ارتودنسی ثابت بهترین روش درمان این ناهنجاری است. اگر فضای کافی برای هدایت دندان‌ها در محل صحیح وجود داشته باشد بدون کشیدن دندان و در صورتی که لازم باشد با کشیدن دندان فضای مورد نیاز برای هدایت دندان‌ها ایجاد می‌شود.

2- برای دندان‌های فاصله دار

به طور طبیعی باید فاصله بین دندان‌ها در حدود 0.5 میلیمتر باشد و در صورتی که این فاصله بیشتر از حد طبیعی باشد لازم است که این فاصله را از بین برد تا دندان‌ها ظاهری زیباتر پیدا کنند.

گاهی اوقات تنها بین دو دندان علی‌الخصوص دو دندان جلویی باشد می‌توان این فاصله را از طریق روش‌هایی همانند روکش دندان اصلاح نمود. در صورتی که این فاصله غیر طبیعی بین بیشتر دندان‌ها وجود داشته باشد باید از طریق روش ارتودنسی آن را اصلاح نمود که ارتودنسی ثابت یکی از بهترین روش‌های درمانی است.

3-درمان کراس بایت با ارتودنسی ثابت

در شرایط معمول دندان‌های جلویی فک بالا باید در حدود 2 میلی‌متر جلوتر از دندان‌های جلویی فک پایین باشند؛ اگر این شرایط بر عکس صورت بپذیرد یعنی یک یا چند دندان‌ جلویی فک پایین از دندان‌های جلویی فک بالا جلوتر قرار بگیرند، اصطلاحاً کراس بایت قدامی بروز می‌کند.

همچنین ممکن است که دندان‌های عقبی فک پایین کمی جلوتر از دندان‌های عقبی فک بالا قرار بگیرند که این حالت غیر طبیعی نیز با نام کراس بایت خلفی شناخته می‌شود. حالت سومی نیز از کراس بایت وجود دارد که در آن دندان‌های یک فک به سمت گونه متمایل بوده و در نتیجه دندان‌های فک بالا و پایین بر روی هم منطبق نیستند. از آنجا که در کودکی هنوز رشد استخوان فک‌‌ها کامل نشده است، بهترین زمان درمان کراس بایت با ارتودنسی است.

4- ارتودنسی ثابت برای درمان ناهنجاری دیپ بایت

همپوشانی شدید دندان‌های جلویی از نظر عمودی را دیپ بایت می نامند. در واقع فاصله عمودی دندان‌های جلویی دو فک را اصطلاحاً اوربایت می‌نامند. حال اگر اوربایت بسیار شدید بود و در واقع همپوشانی عمودی دندان‌های جلویی فک بالا و پایین زیاد باشد، دیپ بایت نامیده می‌شود.

در افرادی که با دیپ بایت مواجه هستند، به مرور زمان لبه‌های بالایی دندان‌های جلویی فک پایین با پشت دندان‌های بالایی برخورد کرده و به مرور می‌تواند مشکلات جدی را به همراه داشته باشد و باید در زمان مناسب از طریق ارتودنسی ثابت درمان شود.

5- درمان اپن بایت با ارتودنسی ثابت

همانطور که پیش‌تر گفته شد در حالت طبیعی در هنگام بستن دهان و قرار دادن فک‌ها بر روی هم باید دندان‌های جلویی فک بالا کمی جلوتر و بر روی دندان‌های جلویی فک پایین قرار بگیرد.

در صورتی که دندان‌های بیمار دچار ناهنجاری اپن بایت باشد، در هنگام قرار دادن فک‌ها بر روی هم، دندان‌های جلویی به هم نمی‌رسند و فاصل دارند. این ناهنجاری بسیار جدی بوده و در هنگام غذا خوردن و صحبت کردن برای بیمار مشکلاتی را به همراه دارد. یکی از بهترین روش‌های درمانی اپن بایت، ارتودنسی ثابت است.

---

---

ارتودنسی ثابت بهتر است یا ارتودنسی متحرک؟!

وجه تمایز بین ارتودنسی ثابت و ارتودنسی متحرک در پلاک متحرک و اجزای ثابت می باشد. در درمان به روش ارتودنسی متحرک، بیمار قادر خواهد بود تا برای غذا خوردن و مسواک زدن پلاک متحرک را از دهان خارج کرده و مجدداً جایگذاری نماید اما این امکان در ارتودنسی ثابت وجود ندارد. در واقع هرگونه جا‌به جایی و تغییر در تنظیمات ارتودنسی ثابت تنها توسط متخصص ارتودنسی صورت می‌پذیرد.

لازم به ذکر است که از ارتودنسی متحرک برای بیمارانی که در سن رشد بوده و استخوان فک و دندان آنها در حال رشد است، بیشتر استفاده می‌شود. علت این امر انعطاف‌پذیری و تغییرپذیری در فک و دندان کودکان است. همچنین در دورانی که به اصطلاح به آن دوران دندانی مختلط گفته می‌شود و ترکیبی از دندان‌های شیری و دائمی در دهان کودک وجود دارد لازم است از ارتودنسی متحرک استفاده شد تا فضای لازم برای رشد سایر دندان‌های دائمی باقی بماند.

در صورتی که نمود ظاهری براکت‌های ارتودنسی بر روی دندان‌ها سبب شده است که در انجام درمان ارتودنسی خود دچار تردید شده باشید، بهتر است در رابطه با استفاده از ارتودنسی نامرئی که اصلاً قابل مشاهده و تشخیص نیست با متخصص ارتودنسی خود مشورت کنید. ارتودنسی نامرئی علاوه بر اینکه اصلاً نمود ظاهری ندارد، متحرک بوده و استفاده ساده‌تری نیز دارد.

در صورتی که میزان ناهنجاری‌‎های دندانی شما چندان شدید نباشد و شرایط استفاده از این روش ارتودنسی را داشته باشید، متخصص ارتودنسی درمان ارتودنسی نامرئی را برایتان آغاز می‌کند.

---

اجزای دستگاه ارتودنسی ثابت

---

مراحل ارتودنسی ثابت

ارزیابی اولیه متخصص ارتودنسی: ارزیابی اولیه‌ای که توسط متخصص ارتودنسی انجام می‌پذیرد به جهت بررسی مشکلات و سایر بیماری‌ها انجام می‌شود. در واقع دندانپزشک شما می‌بایست این اطمینان را داشته باشد که دندان‌ها و فک شما در وضعیت سالمی قرار دارند و سپس اقدام به انجام ارتودنسی نماید. اگر چنین نبود از شما می‌خواهد تا ابتدا به یک دندانپزشک مراجعه کنید و اقدامات اصلاحی درمانی خود را پیش از انجام ارتودنسی انجام دهید.

مشاوره و ارائه روش‌های درمانی مناسب: در جلسه مشاوره و معاینه کامل نمونه‌ای از دستگاه‌ها و تجهیزات ارتودنسی و بریس‌ها به بیمار نشان داده خواهد شد و در این مرحله زمان قرارگیری بریس‌ها بر روی دندان مشخص خواهد شد.

رادیوگرافی دندان: در عکس OPG دید بهتر و وسیع‌تری را از وضعیت قرارگیری دندان‌ها و همچنین ریشه دندان‌ها و فک بیمار در اختیار پزشک شما قرار می‌دهد.

تصویرسازی رایانه‌ای: در این ارزیابی متخصص ارتودنسی برای درمان می‌تواند طرح درمان مناسب را تهیه کرده و میزان تاثیر یک روش درمانی را در فرم صورت و تقارن فک بررسی نماید.

عکس‌برداری قبل و بعد از درمان: در این ارزیابی متخصص ارتودنسی برای درمان، عکس‌هایی را قبل و بعد از ارتودنسی از صورت و دندان‌ها تهیه می‌کند تا میزان پیشرفت و حرکت دندان‌ها و اثر آن بر شکل صورت را بررسی کند.

قالب‌گیری و تهیه مدل: در مرحله پس از معاینه اولیه متخصص ارتودنسی از دندان‌ها قالبی را تهیه می‌کند تا بتواند از این قالب موقعیت و وضعیت هر دندان را تشخیص دهد.

معاینه کامل بیمار: در این معاینه تمامی سوالات بیمار پاسخ داده خواهد شد و پزشک هزینه تقریبی برای درمان را ارزیابی و به بیمار اعلام میکند و بر اساس پیش بینی خود زمانبندی را برای درمان اعلام کرده و در پرونده پزشکی بیمار تمامی تصاویر و قالب ها ثبت می شوند.

قرار دادن بریس در دهان: در این مرحله از درمان ارتودنسی ثابت تجهیزات مربوط به ارتودنسی در دهان و بر روی دندان جایگذاری شده و براکت‌ها بر روی دندان چسبانده می‌شوند. در این مرحله تمام مسائل مربوط به جایگاه براکت‌ها، نوع براکت و انتخاب سیم پوشش داده می‌شود.

جلسات تنظیم براکت ها : در این مرحله از درمان ارتودنسی ثابت براکت‌ها تنظیم شده و پیشرفت بدست آمده در طول درمان بررسی می شود. جلسات تنظیم براکت‌ها به مدت 10 الی 15 دقیقه و در فاصله‌های 8 الی 10 هفته‌ای (با توجه به نوع ناهنجاری دندانی بیمار) زمانبندی می‌شود.

پایان درمان ارتودنسی ثابت و خارج کردن بریس‌ها: خارج کردن براکت‌ها مرحله پایانی ارتودنسی ثابت است و متخصص ارتودنسی در این مرحله اقدام به برداشتن براکت‌ها از روی دندان بیمار می‌کند. پس از ارتودنسی متخصص ارتودنسی اقدام به جرم‌گیری دندان بیمار کرده و همچنین تجویز فلوراید تراپی می‌کند. تصویر قبل از ارتودنسی به بیمار نشان داده خواهد شد تا تغییرات لبخند و چهره خود را در آن ببیند و لبخند جذاب فعلی را با قبل از ارتودنسی مقایسه کند.

مراحل بعد از ارتودنسی ثابت

توجه داشته باشید که شاید به ظاهر تا به اینجا درمان به اتمام رسیده باشد، ولی یکی از مهم‌ترین بخش‌های درمان با ارتودنسی ثابت، استفاده از نگهدارنده و یا ریتینر است که سبب باقی ماندن نتیجه حاصل از ارتودنسی ثابت خواهد شد. در واقع مرحله بعد از پایان ارتودنسی ثابت (استفاده از ریتینر یا نگهدارنده)، جهت حفظ نتیجه تغییر موقعیت دندان‌ها، مرحله بسیار مهمی است. لازم به ذکر است که عموماً استفاده از نگهدارنده‌ها پس از پایان درمان ارتودنسی ثابت الزامی می‌باشد.

ارتودنسی ثابت با یا بدون کشیدن دندان؟!

کشیدن دندان در ارتودنسی بسته به نظر متخصص ارتودنسی است که پس از معاینه و ویزیت اولیه ارتودنسی این تشخیص داده خواهد شد که ارتودنسی با کشیدن دندان و یا ارتودنسی بدون کشیدن دندان انجام می شود.

کشیدن دندان در ارتودنسی دندان نیش را شامل نخواهد شد و در بیشتر موارد دندان آسیای کوچک در فک بالا و پایین در صورت تشخیص پزشک متخصص ارتودنسی کشیده می شود. البته کشیدن دندان به عواملی همچون سن بیمار  هم وابسته است.

دندان‌ها به طور معمول، طی هر جلسه درمان ارتودنسی حدود نیم میلی متر حرکت دارند در صورت کشیدن دندان‌ها فضای خالی ناشی از کشیدن دندان به مرور زمان پر خواهد شد. پس از درمان ارتودنسی این فضاهای خالی جای خود را به دندان‌های مرتب خواهند داد.

معایب ارتودنسی ثابت

رعایت بهداشت دهان و دندان: در این روش به دلیل ثابت بودن اجزای ارتودنسی، رعایت بهداشت و تمیز نگهداشتن اطراف براکت‌ها به راحتی صورت نمی‌گیرد. اما نمی‌توان از این مورد چشم پوشی کرد و حتماً لازم است که بهداشت دهان و دندان‌ها در طول دوره ارتودنسی ثابت رعایت شود زیرا در غیر این صورت باعث پوسیدگی و آسیب رسیدن به دندان‌ها می‌شود.
تنظیم و جا به جایی بریس‌ها: برای تنظیمات و جابه‌جایی براکت‌ها و دستگاه‌ها لازم است که به متخصص ارتودنسی مراجعه شود و خود بیمار قادر نخواهد بود براکت‌ها را تغییر دهد.

هزینه ارتودنسی ثابت چقدر است؟

هزینه ارتودنسی ثابت بسته به نوع و شدت ناهنجاری متفاوت خواهد بود. البته که می‌بایست این مورد را در نظر بگیرید در صورتی که ارتودنسی را نزد دندانپزشکی که تخصص ارتودنسی ندارد و هزینه ارتودنسی کمی را از شما دریافت می‌کند، نمی‌تواند نتیجه بخش باشد. عوامل دیگری نیز در هزینه دخیل هستند که برای اطلاع از آن می‌توانید مطلب هزینه ارتودنسی 1403 و بخش ارتودنسی ثابت را مطالعه بفرمایید.

فرآیند ارتودنسی ثابت حداقل چند ماه تا دو سال شما را درگیر خواهد کرد پس حتماً در انتخاب پزشک متخصص ارتودنسی خود دقت لازم را به عمل آورید چرا که حتی در طول درمان نیز نخواهید توانست دندانپزشک خود را تغییر دهید. در صورتی هم که بخواهید ارتودنسی مجدد انجام دهید خطرات و ریسک‌هایی را برای شما به همراه خواهد داشت.

مراقبت های ارتودنسی ثابت

• در درمان ارتودنسی ثابت رعایت نکات و موارد توضیحی و مراجعات منظم جهت تنظیم بریس‌ها، برای رسیدن به نتیجه مطلوب الزامی است؛ البته در صورتی که مراجعات جهت سفت کردن سیم‌های ارتودنسی برایتان ایجاد نگرانی کرده است، می‌توانید با مشورت متخصص ارتودنسی خود به سراغ ارتودنسی دیمون رفته و از سیستم باز و بسته شدن خودکار براکت‌ها بهره ببرید؛ با ارتودنسی ثابت دیمون دیگر نیازی به سفت کردن سیم‌های ارتودنسی نیست.
• تمامی نکات مهم بهداشت دهان و دندان از طریق مسواک ارتودنسی، نخ دندان ارتودنسی و شوینده‌های مخصوص لازم است طبق دستورات متخصص ارتودنسی رعایت شود.
• در روزهای ابتدایی دوره درمان از غذاهای نرم استفاده کنید.
• از تنقلات و مواد غذایی سفت چسبنده پرهیز کنید؛ چرا که باعث کندی طول درمان خواهد شد و حتی در مواردی ممکن است باعث کنده شدن براکت ها شود.
• در صورت افتادن براکت‌ها، سریعاً به متخصص ارتودنسی خود مراجعه کنید.

نکات مهم بعد از ارتودنسی ثابت

• > حساسیت دندان

پس از پایان درمان ممکن است دندان‌ها به میزان کمی حساس شوند. این حساسیت به جهت قرارگیری براکت‌ها بر روی دندان و تحریک مینای دندان صوت گرفته است که پس از مدت کوتاهی رفع خواهد شد. در برخی موارد نیز ممکن است ریشه دندان‌ها حساس شده باشد که در این موارد نیز پس از مدت کوتاهی بیمار شاهد رفع حساسیت خواهد بود.

• > تحلیل لثه

در موارد بسیار معدودی بعد از ارتودنسی ثابت ممکن است بیمار شاهد تحلیل لثه پس از درمان باشد. علت تحلیل لثه به افت بافت اطراف لثه مربوط بوده که باعث نمایان شدن ریشه دندان می‌شود. در صورتی که فرد با این مشکل مواجه شود لازم است به متخصص لثه مراجعه کرده و هم چنین از مسواک و خمیر دندان مخصوص استفاده کند تا از آسیب‌های احتمالی جلوگیری گردد.

---

رتینر و نگهدارنده ارتودنسی

در طول درمان ارتودنسی فشار های مداومی توسط ارتودنسی ثابت و یا ارتودنسی متحرک، به دندان‌ها وارد شده‌ و دندان‌ها برای قرارگیری در جایگاه مناسب خود بارها جابه جا شده‌اند.

از این رو ممکن است دندان‌ها در فک به ثبات نرسیده باشند در نتیجه برای نگهداری و ثابت نگهداشتن دندان‌ها در جای استانداردشان نیاز به استفاده از نگهدارنده‌ها می‌باشد.

نگهدارنده‌ها دارای دو نوع نگهدارنده ثابت و نگهدارنده متحرک می‌باشد که با توجه به فرم دهان و دندان هر یک از بیماران در لابراتور ساخته شده و مورد استفاده قرار می‌گیرد. رتینر مانند دستگاه‌های ارتودنسی چندان آزار دهنده نیستند و استفاده از آنها بسیار آسان‌تر است.

دلایل استفاده از رتینر و نگهدارنده ثابت

1- در طول مدت درمان ارتودنسی فشارهایی به طور مداوم به دندان ها از طریق دستگاه ارتودنسی مانند براکت ارتودنسی وارد می شود تا دندان ها را در جایگاه استاندارد خود نگهداری نماید. برای استقرار دندان ها در جایگاه خود و سازگاری با بافت جدید می بایست از نگهدارنده ها برای این منظور اسفاده کرد.

2- از آنجایی که دندانها در جایگاه جدیدی قرار گرفته اند، تمایل به بازگشت در موقعیت قبلی وجود دارد.

3- در صورتی که ارتودنسی در کودکان صورت گرفته باشد، به دلیل رشد استخوانی و فکی احتمال جا به جایی دندان ها وجود دارد. به همین منظور استفاده از رتینر واجب و ضروری می باشد.

تا چه مدت باید از نگهدارنده ارتودنسی ثابت استفاده کرد؟!

طول دوره نگهداری بسته به میزان ناهنجاری و سن هر بیمار متفاوت بوده و بسیاری از مواقع پزشک متخصص ارتودنسی تجویز می‌کند که این دوره استفاده از نگهدارنده ارتودنسی باید همیشگی باشد. اما به طور میانگین طول درمان پلاک‌های نگهدارنده متحرک یک سال و پلاک‌های نگهدارنده ثابت چند سال می‌باشد که باز هم برای افراد مختلف متفاوت می‌باشد.

پایان دوره استفاده از نگهدارنده

پس از پایان دوره درمان ارتودنسی ثابت و استفاده از نگهدارنده ها هم چنان احتمال تغییر در جایگاه دندان ها وجود دارد و این طبیعت بدن آدمی می باشد. اما همواره برای جلوگیری از تغییر جایگاه دندان‌ها پس از ارتودنسی، استفاده از نگهدارنده‌ها می‌تواند خاطر شما را اطمینان بخشد. در برخی موارد استفاده از نگهدارنده‌ها به طور دائمی اما تنها در هنگام خواب برای افراد تجویز می‌شود.

نکات مهم در دوره نگهداری پس از ارتودنسی ثابت

---

سوالات متداول درباره ارتودنسی ثابت

طول درمان ارتودنسی ثابت چه مدت است؟

لازم به ذکر است که طول درمان ارتودنسی ثابت به نوع ناهنجاری و مشکل فک و دندان بیمار وابسته است اما به طور میانگین حدود 2 سال این درمان به طول می‌انجامد. در طول دوره درمان بیمار می‌بایست تقریباً ماهی یک بار به متخصص ارتودنسی، مراجعه کند. جالب است بدانید که سن بیمار هم از موارد مهم و تاثیرگذار درطول درمان است و هر چقدر که سن بیمار کمتر باشد سرعت جابه‌جایی دندان‌ها در او بیشتر خواهد بود.

آیا ارتودنسی ثابت درد دارد؟

ممکن است بیمار در اوایل درمان ارتودنسی درد داشته باشد که از شدت این درد طی زمان کاسته خواهد شد و بیمار می‌تواند با مصرف مسکن در اوایل دوره درمان مخصوصاً هفته اول از شدت درد ارتودنسی بکاهد؛ به طور کلی در زمان مراجعه به مطب متخصص ارتودنسی در زمان سفت کردن سیم‌های ارتودنسی کمی احساس درد طبیعی بوده و جای نگرانی نیست.

---